Jak system niszczy dziecko? – case study Arcane

Arcane to serial fantasy, z podgatunku bliskiemu steampunk fantasy, który porusza wiele problemów społecznych. Jednym z nich jest klasizm, czyli tzw. dyskryminacja lub walka klas. W uproszczeniu jest to dyskryminacja danej osoby lub grupy osób ze względu na ich pochodzenie społeczne. Na konflikcie takim, nierzadko brutalnym i krwawym, najmocniej cierpią dzieci. Dzieci, które instynktownie nie rozumieją takich pojęć jak różnice społeczne. W Arcane najlepiej odzwierciedla to postać Powder/Jinx i jej stopniowy upadek na dno drabiny społecznej.

Jak system niszczy dziecko? Jak stawia je przed pozornym, fałszywym wyborem? I czy z błędnej pętli nienawiści istnieje ucieczka?

Jak system niszczy dziecko – tło społeczne Arcane

Protagonistkami serialu jest dwójka sióstr – starsza Violet (Vi) i młodsza Powder. Obie są sierotami po wojnie między "górnym miastem" Piltover a "dolnym" Zaun w której zginęli ich rodzice. Ich wychowaniem zajął się Vander – przywódca rebeliantów z Zaun. Czuje się on winny śmierci swoich rodaków z Zaun i dlatego też zajmuje się czwórką sierot: Vi, Powder, Claggor i Mylo.

Piltover traktuje Zaun jako gorszą dzielnicę, źródło taniej siły roboczej oraz miejsce do utylizacji toksycznych ścieków. Nie inwestuje w jej rozwój, nie przejmuje się jej losem. Jedyną drogą awansu społecznego jest dostanie się w szeregi naukowców i wynalazców jak przedstawiony w serialu Viktor. Jest to jednak podejście skrajnie faworyzujące osoby z Piltover, bowiem w Zaun nie ma placówek edukacyjnych dla młodzieży. Zrzut ekranu z serialu steampunk fantasy Arcane, przedstawiający Zaun - jedną z dzielnic miasta

W tym otoczeniu wychowują się obie siostry. Pozbawione edukacji i właściwej sylwetki autorytetu, którą mogą postawić za wzór. Są sierotami, które widziały wojnę na własne oczy i nie potrafią przepracować swoich traum. Instynktownie stawiają sobie jako wzór Vandera – zwłaszcza, iż jest on nieformalnym przywódcą Zaun oraz bohaterem dla wielu. Widać to zwłaszcza w postaci Vi, która chce postępować jak Vander za czasów "jego świetności".

Powder dorasta w tym właśnie środowisku, czerpiąc wzorce z Vandera oraz Violet. Jest geniuszem, ale jej potencjał ujawnia się głównie w konstruowaniu prostych, acz potencjalnie niebezpiecznych i zabójczych "zabawek". Otoczona resztą ludzi z Zaun, przejmuje od nich niechęć wobec Piltover. Jest ona dodatkowo napędzana brutalnym zachowaniem policjantów z górnego miasta, którzy traktują Zaunitów jako "gorszy sort".

Jak system niszczy dziecko – toksyczne wzorce Arcane

Powder nie potrafi walczyć jak starsza siostra, nie jest tak silna jak jej przybrany brat Claggor ani nie jest tak zwinna czy szybka jak Mylo. Stara się to rekompensować swoich zmysłem technologicznym. Jest nawet określona przez Viktora, będącego wynalazcą w PIltover (chociaż wywodzącym się z Zaun) jako "geniusz". Geniusz ten jednak jest wykorzystany w celach, które trudno określić jako "słuszne moralnie". A w swych działaniach kreuje się wzorcami, które można określić jako toksyczne.

Vi – autorytet siostry

Violet na pozór wydaje się być dobrym wzorem dla Powder. Jest silna, niezależna, ale przy tym nie jest egoistyczna. Uczy się na własnych błędach. Jest gotowa poświęcić się dla innych oraz nie waha się, kiedy trzeba komuś pomóc. Nie raz i nie dwa wspiera "Pow-Pow", jak nazywa pieszczotliwe siostrę. Wyraźnie zaznacza, że nie powinna ona na siłę próbować być kimś innym i najważniejsze, by była po prostu sobą.

Po bliższym przyjrzeniu się jednak Vi zdecydowanie nie jest dobrym autorytetem dla Powder. Akcja rabunkowa, otwierająca serial i będąca przyczyną wielu tragicznych wydarzeń, została zainicjowana właśnie przez Vi. Nie był to jednak rabunek wynikający z konieczności przeżycia. Ekipie złożonej z Vi, Claggora, Mylo i Powder zależało przede wszystkim na finansowym zysku oraz zyskaniu uznania wśród innych Zaunitów. W sytuacji, kiedy można uniknąć konfrontacji w zamian za podzielenie się częścią łupu, Vi decyduje się na konflikt. Naraża przy tym (ponownie) nie tylko siebie, ale i siostrę oraz przyjaciół na poważną krzywdę.

Co więcej, Violet zachęca Powder do eksperymentowania w jednej ze scen. Na pierwszy rzut oka jest to scena urocza i rozczulająca. Trzeba jednak pamiętać, że Vi zachęca Powder do tworzenia wynalazków-zabawek, które mają służyć przemocy i zabijaniu. I do tego właśnie młoda Pow-Pow jest zachęcana przez własną siostrę.

Nie można też zapomnieć o scenie, w której bomba-małpka Powder zabiła Vandera, Claggora oraz Mylo. Chwilę po tym jak Vi się o tym dowiaduje uderza siostrę, a następnie ją odpycha i ucieka. Chociaż po chwili chce do niej wrócić, jest już za późno – Powder przez kilka lat to właśnie wspomnienie zachowuje jako ostatnie wspomnienie o swojej siostrze.

Vander – autorytet przywódcy

Vander jest autorytetem dla niemal całego Zaun, chociaż na starość przyjął bardziej pacyfistyczne podejście. Nie boi się stawać w obronie swoich, ale zdecydowanie potępia kolejne zbrojne wystąpienia przeciwko Piltover. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie jest postacią idealną. To jego decyzje sprawiły, iż Vi oraz Powder straciły rodziców. To przez niego wiele osób w Zaun umarło w wyniku brutalnej wojny domowej. Nie zmusza "swoich dzieciaków" do katorżniczej pracy, ale nie zapewnia też im szans na zdrowy, zrównoważony rozwój.

Co więcej, to właśnie ten porywczy Vander-przywódca przez wielu jest wychwalany jako wzór do naśladowania. Vander odbywa poważne rozmowy z Vi i tłumaczy jej zmianę swojego podejścia. Nie czyni jednak tego wobec Powder, która jako wrażliwsza i młodsza zdecydowanie takiej rozmowy potrzebowała. Nie próbuje jej wysłać do szkoły czy zdobyć nauczyciela, co może wynikać z jego wciąż silnej urazy wobec Piltover, chociaż zdaje sobie sprawę z jej potencjału intelektualnego.

Silco – autorytet ojca

Silco jest postacią niejednoznaczą moralnie, ale w tym wpisie skupimy się na jego wpływie na Powder. Przygarnia ją po śmierci Vandera i wychowuje tak, by przetrwała w brutalnym świecie. Jest to zdecydowanie relacja obopólnie toksyczna. Silco chce, by Powder była silna i stała się Jinx. Naturalnie, baron narkotykowy, otwarcie stosujący przemoc jako rozwiązanie nie jest kimś, kogo dziecko powinno naśladować. To Silco "tworzy" Jinx z Powder i to za jego namową tworzy ona potężną broń, zdolną niszczyć całe kompleksy budynków.

Ale wtedy, kiedy Powder potrzebowała wsparcia najbardziej to właśnie Silco był przy niej. Opiekował się nią, chronił własnym kosztem, chociaż nie miał w tym żadnego "obiektywnego" interesu. Jak sam powiedział:

"I never would have given you to them. Not for anything"
(Nigdy bym cię im nie oddał. Za żadną cenę)

Zrzut ekranu z serialu steampunk fantasy Arcane, przedstawiający protagonistkę Jinx/Powder i jej przybranego ojca Silco

Relacja Silco–Jinx była toksyczna – ale to Silco był przy Powder, kiedy tego potrzebowała

Jak system niszczy dziecko – brak perspektyw w Arcane

Nie wszystko w Arcane i w Zaun jest przesycone beznadzieją. Przykładem tego jest postać Ekko, który w Zaun zakłada ukrytą przed Silco jak i Piltover jednocześnie oazę. Oazę, w której wszyscy dzielą się tym co mają, by razem przetrwać. Jest to jednak marzenie nieco naiwne. By utrzymać je w bezpieczeństwie, dalej konieczne jest stosowanie aktów terroru i przemocy. Co więcej, Ekko ze swoimi poplecznikami nie ma szans rozwiązać problemów systemowych. Toksyczne ścieki z Piltover dalej zatruwają Zaun, narkotyk "shimmer" produkowany przez Silco dalej zalewa ulice.

Powder jako osoba z natury wrażliwsza niż reszta jej przyjaciół, a także fizycznie słabsza od początku ma przed sobą słabe perspektywy w tym brutalnym świecie. Nie uda się do szkoły, bo takowych w Zaun nie ma, a do Piltover nikt jej nie pośle. Może być wynalazczynią, ale jej twory przede wszystkim stosowane są w celu siania przemocy – do czego zachęcali ją zarówno Vi jak i Silco. Innymi słowy, Powder jest postawiona przed fałszywym wyborem i iluzją rozwoju: może stać się silna, ale w zamian ma "porzucić" starą siebie. Realnie jednak pozostaje w tym samym miejscu. Miejscu gdzie cierpi i sama zadaje cierpienie innym. Zrzut ekranu z serialu steampunk fantasy Arcane, przedstawiającego dwójkę bohaterów Vi/Violet i Ekko

Jedyną drogą do wyrwania się z Zaun jest ścieżka naukowca, co udowadnia Viktor – jeden z bohaterów serialu. Jednak nawet on, po osiągnięciu sukcesu naukowego, cierpi. Jako dziecko został zatruty ściekami z Piltover i w trakcie akcji serialu jego choroba stopniowo, nieubłaganie się rozwija. Nawet po osiągnięciu sukcesu pochodzenie Viktora daje o sobie znać.

Ironiczne jest to, że jedyną z postaci z Zaun poza Viktorem, która mogłaby się wyrwać z nizin społecznych drogą naukową jest właśnie Powder. Jako urodzony geniusz pod odpowiednim mentorem mogłaby dokonać rewolucji naukowej w świecie. System jednak nie daje jej na to szansy – system niszczy w niej dziecko, nie dając jednocześnie szansy na stanie się dorosłą.

Jak system niszczy dziecko – traumy Jinx/Powder

Ostatnim kluczowym czynnikiem który sprawił, iż Powder znalazła się na społecznym dnie są jej nieprzepracowane, niezaadresowane traumy. Na traumę po śmierci rodziców nałożyło się odtrącenie ze strony Vi oraz świadomość, że sama Powder przez przypadek spowodowała śmierć Vandera oraz dwójki swoich przyjaciół. Sprawia to, iż Powder zaczyna mieć wizje i słyszeć głosy zmarłych bliskich, które nieustannie ją dręczą i oskarżają.

Powder, już jako Jinx, nie ma z kim na ten temat porozmawiać i nie jest w stanie uzyskać fachowej pomocy. Co więcej środowisko utwierdza w niej traumy. Dzieje się tak dlatego, że dla wielu w Arcane przemoc jest jedynym słusznym rozwiązaniem. A niestabilny stan psychiczny Jinx sprawia, iż ta w nieprzewidzianych momentach reaguje właśnie agresją i przemocą. Toksyczne wzorce i środowisko umacniają ją w przekonaniu, że jest to rozwiązanie słuszne. Chociaż jej traumy są dla niej powodem wielkiego cierpienia, tak jednocześnie napędzają ją do zmiany w potwora, który zrobi wszystko, by przetrwać.

Na końcu nie ma już niewinnej Powder, która chciała pomóc siostrze i wykazać się przed przybranym ojcem. Jest Jinx, dla której jedynym rozwiązaniem problemów jest przemoc. Bo tego właśnie nauczył ją system.

Jak system niszczy dziecko – komentarz osobisty

Arcane moim zdaniem to najlepszy serial jaki kiedykolwiek oglądałem. Ba, jest to najlepsze dzieło szeroko pojętej kinematografii jakie znam. Jinx/Powder jest tragiczną bohaterką, która mimo swego ogromnego potencjału by stanąć na szczycie, stacza się na samo dno. Napędzana złymi wzorcami, toksycznym środowiskiem, ogromnymi traumami uczy się, że przemoc jest jedynym rozwiązaniem jej problemów.

Za problemami Powder nie stoi tylko Piltover, ale również samo Zaun. Nie spotkasz tu postaci, które są po prostu dobre lub złe – każda z nich ma swoje wady jak i zalety, mroczną i jasną stronę. Nie ma wytyczonej słusznej ścieżki i nie wiadomo, komu powinno się kibicować. Ostatecznie pozostaje to sferą osobistych preferencji, a nie obiektywnej moralności.

Jeśli jeszcze nie oglądał(x)ś, to serdecznie polecam. Powder jest doskonałym przykładem tego jak wrażliwa, pragnąca jedynie uznania siostry i przybranego ojca dziewczynka jest stopniowo niszczona przez system i staje się potworem. A mimo wszystkiego co się dzieje, Silco nie przestaje jej kochać jako swojej przybranej córki.

"I never would have given you to them. Not for anything. Don't cry. You're perfect."

Jak system niszczy dziecko? – Arcane