Język i runy Słowian

O runach nordyckich słyszał prawie każdy. Według wierzeń nordyckich runy podarował ludziom bóg Odyn, są też powszechnym motywem w szeroko pojętej fantastyce. Czy to w cyklu demonicznym, gdzie służą do walki z demonami, czy też w wielu grach, gdzie służą m.in. wzmacnianiu broni. Czy istniały jednak runy słowiańskie? Jakie pismo stosowano w dawnych latach na Słowiańszczyźnie ? I czym była głagolica?

Dowiedz się już teraz!

Spis treści

Pismo Słowian – głagolica
Pismo prasłowiańskie
Runy słowiańskie
Runy i pismo Słowian – podsumowanie

Pismo Słowian – głagolica

Czym jest głagolica? Ujmując najkrócej, jest to najstarsze udokumentowane pismo słowiańskie. Obecnie uznaje się, że była ona dziełem Świętego Cyryla, który wraz z bratem, Świętym Metodym, prowadził działalność misyjną na terenie Moraw pod koniec IX wieku n.e. Pismo to zostało prawdopodobnie oparte na systemach bizantyjskich, aczkolwiek wskazuje się, że występowały w nim znaki, które w innych pismach nie występowały. Uwiarygodniałoby to tezę, jakoby Cyryl stosował jako podstawę już istniejące pismo Słowian. Zapis głagolicy, pierwszego, udokumentowanego pisma Słowian

Wiadomym jest, że święci wykorzystali głagolicę do tego, by przełożyć Ewangelię z greki na język słowiański. Zapoczątkowali tym samym intensywny rozwój piśmiennictwa słowiańskiego, a jednocześnie ułatwili chrystianizację terenów słowiańskich.

W skład pierwotnej głagolicy wchodziło 40 znaków, a ostatecznie 38 znaków. Najprawdopodobniej, ukształtowała się w swej "finalnej" formie ok. roku 863. Od końca X wieku głagolicę z powszechnego użytku stopniowo wypierała cyrylica bądź alfabet łaciński, aczkolwiek nie znaczy to, że pismo jest całkowicie martwe. Jest wykorzystywana m.in. w Dalmacji (teren Chorwacji) w liturgii katolickiej, a liczne zachowane pisma słowiańskie zostały zapisane tym właśnie alfabetem.

Pismo prasłowiańskie

Jak wspomniałem, istnieją tezy o tym, że przed głagolicą istniało pismo prasłowiańskie, na co wskazuje wygląd niektórych znaków stosowanych w głagolicy. Do podobnych wniosków można dojść również na podstawie relacji niektórych kronikarzy. Thietmar z Merseburga w kronice Dzieje Sasów, opisując świątynię w Radagoszczy, doniósł, iż:

"jej ściany zewnętrzne zdobią różne wizerunki bogów i bogiń (...), każdy z wyrytym u spodu imieniem".

Czernoizec Chrabyr, średniowieczny bułgarski pisarz, zawarł zaś w swych zapiskach, że:

"Wprzódy bowiem Słowianie nie mieli ksiąg, lecz kreskami i nacięciami czytali i gadali".

Sugerowałoby to, że Słowianie wykorzystywali system podobny do raboszy. Był to system nacięć na kawałkach drewna, który służył m.in. liczeniu zwierząt czy towarów.

Rzecz w tym, iż relacja Thietmara pochodzi z X wieku, czyli już po powstaniu głagolicy, Chrabyr zaś napisał swoją relację ok. 30 lat po powstaniu pisma Cyryla. Z tego też powodu istnieje wiele sceptyków, którzy twierdzą, iż Słowianie nie posiadali systemu pisma jako takiego. Zwłaszcza przemawia za tym brak bezpośrednich dowodów na istnienie takowego.

Warto jednak wziąć pod uwagę, że o ile pismo jako charakter uniwersalnych znaków mogło nie istnieć, tak pewne rodzaje zapisów – jak najbardziej. Nie musiały być one uniwersalne dla całej Słowiańszczyzny, co więcej – mogły mieć charakter wyłącznie informacyjny i symboliczny. Nie oznacza to jednak, iż Słowianie w ogóle nie potrafili pisać. Na dzień dzisiejszy, kwestia ta jest sporna i nie ma jednej, słusznej prawdy.

Runy słowiańskie

Tutaj niestety muszę zawieść każdego, kto spodziewał się wielce potężnych, przepełnionych magią run słowiańskich. Bo przypuszczalnie... takowe nie istniały w ogóle.

Znaleziska na terenie Słowiańszczyzny, które były powiązane z runami, pochodziły przypuszczalnie ze Skandynawii bądź też były tzw. runami tureckimi. Zdarzały się też, niestety, fałszerstwa. Kwestia run słowiańskich miała bowiem silny charakter polityczny – w XIX i XX wieku miały za zadanie pomóc kształtować świadomość narodową oraz niezależność ludów słowiańskich np. od germańskich. Brakuje jakichkolwiek niezależnych, międzynarodowych badań, które potwierdzałyby istnienie runicznego systemu Słowian.

Runy i pismo Słowian – podsumowanie

Pierwszym, udokumentowanym systemem pisma Słowian jest głagolica, stworzona przez Świętego Cyryla. Wraz z bratem, Świętym Metodym, wykorzystali ją by przetłumaczyć Ewangelię z greki na język słowiański. Istnieją pewne przesłanki by sądzić, iż różne rodzaje pisma istniały wcześniej na terenie Słowiańszczyzny. Mogły mieć one jednak charakter lokalny bądź bardzo ograniczony, nie pełniąc funkcji uniwersalnego systemu zapisu. Natomiast doniesienia o słowiańskich runach, na dzień dzisiejszy, pozostają tylko doniesieniami.