Twardy system magii

Fantastyka łączy się z magią od zawsze. Magia ta może być tajemnicza, skryta, potężna. Może też być widoczna dosłownie wszędzie. W postaci wróżek, smoków, jak i magicznych przedmiotów oraz technologii.

W związku z mnogością systemów magicznych, zaistniała potrzeba ich uporządkowania. Systemy magiczne można podzielić na dwa:

1. Systemy twarde – tutaj magia ma określone zasady działania. Jest przewidywalna i prędzej czy później to, jak działa, jest przedstawione czytelnikowi.

2. Systemy miękkie – w których nie możemy spodziewać się, że A zawsze oznacza A. Magia jest tu bardziej tajemnicza, bądź też występuje powszechnie, ale nie jest nigdy dokładnie tłumaczona.

W tym wpisie skupię się na twardym systemie magii. O tym, gdzie występuję i do jakich światów pasuje, jak go stworzyć oraz czego należy unikać.

Świat Awatara jako przykład dobrego, twardego systemu magicznego.

W świecie Awatara, mieszają się dwa systemy magii.
Twardy "ludzki" i miękki "duchowy.

Gdzie sprawdzą się twarde systemy magii?

Zanim zaczniesz pisać swoją książkę z magią i o magii, zastanów się, jaka konkretnie ta magia ma być. Krótka lista pytań, na którą warto sobie odpowiedzieć, wygląda następująco:

1. Czy magia ma być dziełem samym w sobie?

2. Czy jest tylko dodatkiem do historii, czy jej istotną częścią?

3. Jak wpływa na codzienne życie?

4. Jak jest postrzegana?

5. Kto może nią władać, kto zaś nie? I dlaczego?

6. Czy moi bohaterowie obcują z nią dużo, czy niewiele?

Oczywiście, listę można wydłużyć, ale te sześć pytań na początek wystarczy. Twarde systemy magii charakteryzują się tym, że magia w nich jest dziełem samym dla siebie. Można by ją łatwo przełożyć na inną historię rozgrywającą się w świecie, bo jest istotną częścią historii. Jest więc interesująca nawet wtedy, kiedy mielibyśmy innych bohaterów.

Zazwyczaj, twarda magia mocno wpływa na codzienne życie mieszkańców tego świata. Nieważne, czy to proste zaklęcia, czy skomplikowane, magiczne twory. Jej postrzeganie może być oczywiście różne. Powszechny dostęp do magii może mieć korzyści, jak usprawnianie życia miejskiego. Jednak przez to, że magowie potrafią z łatwością zbudować most, pozbawili pracy murarzy.

Warto też ustalić, czy Twoi bohaterowie dużo obcują z magią. Jak już wspomniałem, twardy system magiczny jest ważny sam dla siebie. Stworzenie go zabiera sporo czasu, a jego sprawne wprowadzenie w świat jeszcze więcej. Jeśli więc Twoi bohaterowie magią nie władają, a obcują z nią tyle, co nic, zastanów się, czy warto tworzyć cały system magiczny?

Podsumowując, twardy system magii sprawdzi się w Twojej historii, jeśli będzie on często używany i stanowi istotną część historii i/lub świata. Wpływa na codzienne życie ludzi (zarówno pozytywnie, jak i negatywnie), którzy mają o zaklęciach konkretną opinię. Jest określone, kto może władać magią, ale ważne, by sami bohaterowie historii albo byli wśród tego grona, albo często z czarodziejami obcowali.

Jak stworzyć twardy system magii?

Jest to zagadnienie skomplikowane dla początkującego pisarza, ale nie ma się co go obawiać. Istnieje wiele przykładów bardzo dobrych, twardych systemów magii, którymi można się zainspirować. Zaś poniższe wskazówki ułatwią Ci samodzielną pracę.

1. Przewidywalność

Przewidywalność lub też przejrzystość systemu magicznego polega na tym, że czytelnik jest w stanie sam dojść do wniosku, co nastąpi. Dana akcja X oznacza Y lub Z, nie zaś A lub B, jeśli tak akurat wymaga fabuła.

Nie znaczy to, że czytelnik ma od razu wiedzieć wszystko o systemie magii. Absolutnie nie. Dobre wprowadzenie w temat (tzw. ekspozycja, o niej też coś skrobnę!) wyjaśnia to stopniowo. Niemniej jednak, kiedy czytelnik zna już zasady gry, powinien móc przewidzieć większość działań magicznych.

Chociaż przewidywalność wyróżnia się jako cechę samą w sobie, składają się na nią trzy czynniki. Są to: ograniczenia, słabości i koszty magii.

2. Ograniczenia

Twardy system magii jest ograniczony przez określone zasady. Mogą to być ograniczenia ścisłe, liczbowe, jak na przykład limit trzech zaklęć na dzień. Innym rodzajem ograniczenia mogą być takie czynniki jak zmęczenie czy konieczność przebywania blisko źródła magii, ale bez wyliczania co do metra.

Im mocniejsze ograniczenia nakładasz na swój system magii, tym bardziej przewidywalny będzie Twój system magii. Kryje się tu jednak haczyk. Może Cię bowiem najść ochota, żeby w epickiej kulminacji swojej historii, obdarzyć bohaterów cudownymi, nowymi mocami, które ograniczenia łamią.

Jeśli mieści się to w konwencji, zostało wcześniej wyjaśnione lub gdzieś wspomniane, może być to ciekawe. Jeśli nie...zapewne rozczarujesz większość swoich czytelników.

Same w sobie ograniczenia potrafią budować bardzo ciekawe systemy magiczne. Mogą też z jakiś powodów dotyczyć jednych bohaterów, a innych nie. Przykładowo, tym, co odróżnia półbogów od ludzi są właśnie ograniczenia w magii. Półbogowie potrafią czarować ile chcą, zaś człowiek może „pochwalić się” czterema zaklęciami po całodziennym rytuale składania ofiar.

3. Słabości

Złożone słabości są o tyle interesujące w twardej magii, że mogą tworzyć bardzo ciekawy klimat świata i powieści. Na przykład, magowie są niesamowicie potężni, ale przez to, że władają magią, ich płodność jest bardzo niska. W związku z tym, zamykają się w swoich enklawach i rządza masami za pomocą strachu, bo w porównaniu do „motłochu”, jest ich mało. I tak powstaje opowieść fantasy z silnym wątkiem walki klas.

Słabości mogą być przeróżne. Doskonale znanym przykładem są wampiry i srebro. Często krwiopijców przedstawia się jako wiecznie młodych, pięknych i silnych, ale niesamowicie wrażliwych na srebro. Samo dotknięcie srebra rani ich dotkliwie.

Zadbaj o to, by słabe punkty magii stanowiły konkretne zagrożenie dla maga. Najlepiej takie, które byłoby znikome lub nieistniejące w ogóle w przypadku nie-czarodzieja. Wystrzegaj się jednak przy tym słabości typu Superman oraz kryptonit. Jest to mało interesujący wątek.

4. Koszty/cena magii

Innymi słowy, co powstrzymuje magów przed dowolnym korzystaniem z dobrodziejstw magii? Męczą się po rzuceniu wielu zaklęć? Musza składać ofiary bogom? Źródłem magii jest krew? Czy może nawet czarodzieje umierają, jeśli przesadzą?

Budując twardy system magii, pomyśl czy koszt użytkowania Twojej magii współgra z pozostałymi elementami. Niejasne, przypadkowe koszty magii potrafią zburzyć całą „twardość” systemu magii. Zatem koszty takie jak utrata fragmentu duszy lub strata przychylności bogini, która nie przekłada się na nic praktycznego, są złymi pomysłami.

Zazwyczaj, w twardych systemach magii sprawdzą się koszty, które są konkretne, w jakiś sposób mierzalne, ale możesz tu eksperymentować. Wyżej wspomniana utrata fragmentu duszy może być ciekawa, jeśli odpowiednio ukażesz to poprzez zmianę charakteru danego bohatera. Tym bardziej, jeśli będzie on jednym z niewielu wyznawców zapomnianej religii w świecie, gdzie magia i technologia stanowią jedność. Wówczas koszt magii będzie dla takiego bohatera bardzo wysoki, więc zastanowi się parę razy, nim jej użyje.

5. Styl

Styl nie jest integralną składową przewidywalności w twardym systemie magii, lecz powinien się pojawić. Dlaczego?

Bo na podstawie stylu można stworzyć cały system magii i świat dookoła niego. Dopiero potem zaś obudować czarodziejstwo w określone zasady. Wyobraź sobie świat, gdzie magia jest uzależniona od energii gwiazd i księżyca. By ją pozyskać, trzeba ładować specjalne pierścienie nocami. To już narzuca Twojemu systemowi magii pewien style. Teraz dobierz do niego konkretne składowe.

Fullmetal Alchemist jako przykład dobrego, twardego systemu magii w fantastyce.

Fullmetal Alchemist to świetny przykład
twardego systemu magii

Czego się wystrzegać przy tworzeniu twardego stylu magii?

Tworzenie twardego systemu magii jest świetną zabawą! Można kombinować, główkować, a jednocześnie zachęcać do tego czytelnika. Dobra twarda magia może być też przełożona na formę gier RPG.

Jest jednak parę pułapek, na które warto zwrócić uwagę.

1. Twarde systemy magii muszą mieć dobrą ekspozycję. Jednak jeśli będzie nachalna i zbyt schematyczna, to zanudzi Twoich czytelników.

2. Pamiętaj też, że odbiorcy Twojego dzieła nie wiedzą o nim tyle, co Ty sam. Wyjaśnienia starego maga dla młodego adepta mogą być dla Ciebie oczywiste, ale czy są dla Twoich czytelników?

3. Skalowanie siły to rzecz, której wielu pisarzy nie podoła. Nawet tych bardzo dobrych. Rozwój bohaterów, również jako magów i czarodziejów, jest bardzo satysfakcjonującym schematem prowadzenia historii. ALE! Wielu pisarzy łamie w którymś momencie wcześniej ustalone zasady gry, nie dając wyjaśnienia bądź też wyjaśnienia nie są w konwencji dzieła. Dlatego też warto wcześniej ustalić, na co absolutnie nie możesz sobie jako pisarz pozwolić.

4. Nie przesadzaj z ograniczeniami, słabościami i kosztami! Jeśli Twój system magii jest złożony, ciekawie przedstawiony i trzymasz się go wiernie, to bardzo dobrze. Pamiętaj jednak, że magia ma być fascynująca w fantastyce (oczywiście!) Jeśli użycie Twojego systemu magii jest zbyt skomplikowane i obarczone ogromnym ryzykiem, czy ktokolwiek będzie chciał z niego korzystać?

Stwórzmy razem twardy system magiczny!

Podobno najlepiej uczy się na przykładach. Więc teraz, na podstawie powyższych wskazówek, zaprezentuję naprędce wymyślony system magii twardej.

1. Styl: wiktoriańska Anglia. Magia przeplata się na co dzień z technologią. Sterowce, magiczne automobile, kombinezony napędzane energią, runy przebiegające obok kabli. Wszystko w prężnie rozwijającym się mieście, pełnym eleganckich dżentelmenów i pięknie ubranych dam.

2. Ograniczenia: by używać magii, trzeba spełnić dwa warunki: być arystokratą z krwi oraz posiadać rodową bransoletę. Biżuterii tej jednak nie da się wytworzyć. W związku z tym, liczba magów w praktyce jest ściśle ograniczona, mimo wielu potencjalnych kandydatów. Jedynie rodzina królewska może pochwalić się kilkoma magami. Jednocześnie, im bliżej królewskiej krwi jest dany czarodziej, tym potężniejsza jego magia. Prowincjonalni arystokraci potrafią rozpalić ogień w kominku. Szlachcic ze stolicy rozświetli cały pałac królewski w przeciągu minuty.

3. Słabości: im bardziej „rozwodniona” krew, tym gorszy czarodziej. W związku z tym, w wyniku dekad dbania o „czystość rodu”, najpotężniejsi magowie toczeni są jednocześnie wieloma chorobami. Ich skazy genetyczne z pokolenia na pokolenie są coraz lepiej widoczne.

4. Koszty/cena magii: używanie zaklęć jest samonapędzającym się mechanizmem. Im częściej korzysta się z magii, tym bardziej jest się od niej uzależnionym. Jednocześnie, jedynym, co leczy magiczne choroby, jest właśnie magia. By odpocząć od magicznego uzależnienia, należy odłożyć ją na dłuższy czas, ale to wiążę się z fizycznym bólem i dolegliwościami.

Tym samym, ograniczenia, słabości i koszty sprowadzają się na przewidywalność. Czy bardzo przewidywalnym? To już zależy, jak obudować dodatkowymi, praktycznymi zasadami ten system.

Bohaterem takiej powieści mogłaby być młoda dziewczyna ze slumsów, które cierpią na rozwoju technologicznym miasta. Wszystkie ścieki i toksyny trafiają właśnie do jej dzielnicy. Rowana odkrywa w sobie talent magiczny przez przypadek, kiedy podczas kradzieży, zamiast zabrać zwykłą błyskotkę, kradnie rodową bransoletę. Kiedy ta reaguje na magię dziewczyny, staje się jasnym, że z krwi należy ona do arystokracji.

Trafia pod skrzydła jednego ze szlachciców na obrzeżach miasta, który od lat działa w ruchu oporu przeciwko rodzinie królewskiej. Szybko okazuje się, że Rowana posiada w sobie niesamowity potencjał. Z czasem dowiadujemy się, że jest bękartem najstarszego syna króla oraz niewolnicy, przywiezionej z jednej z kolonii imperium. Niewolnicy, która była córką tamtejszego władcy, będącego

Jest to oczywiście tylko przykładowy skrót, ale dobrze oddaje istotę sprawy. Twórz więc, baw się i koniecznie podziel się potem rezultatami!

Podsumowanie

Twarde systemy magii powinny być przewidywalne, ale nie oznacza to, że wszystko w nich jest oczywiste. Mają zaskakiwać przez nietuzinkowe wykorzystanie zasad gry, ale w obrębie gry. Dobrze jest je ubrać najpierw w konkretny styl, który może narzucać ograniczenia, słabości i koszty czarowania.

Jeśli chcesz się zainspirować, polecam wyżej występującego Awatara w obrębie "ludzkiej" magii i Fullmetal Alchemist: Brotherhood. Dobrymi przykładami są też książki Brandona Sandersona albo system magii w postaci krzesania Powiernika Światła (ale ogółem, sagi nie polecam!)

I pamiętaj – podział twardy/miękki system magii to tylko zwykły, sztuczny podział. Nie musisz celować perfekcyjnie w miękką lub perfekcyjnie twardą magię. Twój świat, to Twoje zasady!

Twardy system magii – jak napisać system magiczny?