Spis treści

Jajko w wielu mitologiach świata ma duże znaczenie. Rodziły się z niego bóstwa, jak i całe światy. Symbolizowały życie, siłę i witalność. Najstarsze pisanki liczą sobie 5000 lat. Znano je w Asyrii, Chinach czy Egipcie. U Słowian pisanki znano przed nadejściem chrześcijaństwa. Popularnym motywem zdobniczym były romby, ale także bezpośrednie nawiązania do bóstwa, zwłaszcza Mokoszy bądź innego bóstwa symbolizującego słońce i/lub naturę.

Sława!

Pisanki słowiańskie – podsumowanie

Pisanki i jajka w kulturze Słowian

W Egipcie motywem zdobniczym (dosyć zresztą popularnym ogólnie) były skarabeusze, w Chinach zaś obdarowywano się na wiosnę pisankami przedstawiającymi kwiaty chryzantem czy wiśni oraz ptaków (wiśnia jest, tak swoją drogą, symbolem pięknej, ulotnej natury życia – kiedyś o tym napiszę!). Naturalnie, i w chrześcijaństwie znalazło się miejsce dla jajka. Jest ono symbolem zmartwychwstania Chrystusa. Niegdyś dominującą barwą pisanek była czerwień, jednak z czasem uległo to "rozluźnieniu".

No dobrze, to skoro już tyle wiemy o jajkach i pisankach, to jakie znaczenie miało ono dla naszych przodków? Dla przedchrześcijańskich Słowian?

Zgodnie z Słownikiem symboli Kopalińskiego, wśród Słowian jajko związane było z kultem boga słońca, symbolem solarnym, nowego życia oraz narodzin. Miało również rozliczne właściwości zdrowotne: po ciele chorego toczono niegdyś jajko, by następnie jego zawartość wybić i wyrzucić. Uważano je także za amulet przeciw czarom i złym mocom, aczkolwiek wiązano je też ze słynną Babą Jagą – pierwszą wiedźmą.

Należy tutaj podkreślić , iż pisanki znano na terenach Polski przed przyjęciem chrześcijaństwa. Ba, było wręcz tak, że duchowieństwo próbowało...zakazać pisanek! Dlaczego? Ponieważ stanowiły one symbol pogaństwa, który przecież dobrym, pobożnym katolikiem nie przystoił. Krnąbrni Polacy jednak, jak widać, słuchać nie mieli zamiaru.

Najstarsze polskie pisanki pochodzą z X wieku, a odnaleziono je w pozostałościach grodu na wyspie Ostrówek. Co ciekawe, dawniej zdobieniem jajek zajmowały się kobiety. Mężczyznom podczas ich malowania nie wolno było wchodzić do izby. Jak wynika z opracowania "Jaja w tradycji, kulturze i historii", przyozdabianie pisanek przypadało na okres Jarych Godów. Sposoby dekorowania można podzielić na dwa rodzaje:

symbole odnoszące się do mocy przyrody i kosmicznych sił;
symbole, które miały na celu zaklinać rzeczywistość i odnosić się bezpośrednio do kultu boga lub bogini, wyroków nieba, a także malowanie na nich symboli leczniczych.

Popularnym motywem dekoracyjnym były romby. Dlaczego? Otóż sam romb...również symbolizował jajko! A przez to oznaczał życie, siły i witalność. Czyli wszystko to, co Słowianie dostrzegali w nadchodzącej wiośnie. Wiośnie i życiu, które były wiązane z Dziewanną, która mogła być hipostazą (bądź córką, o czym przeczytacie więcej TUTAJ) bogini Mokoszy.

I do tego też właśnie odnosiła się druga grupa motywów dekoracyjnych, tj. kultu Mokoszy. W ten sposób, oprócz funkcji estetycznej, pisanki miały oczywiście znaczenie magiczne. Pisanka miała wzmacniać właściwości lecznicze, jak i magiczne jajek. Aczkolwiek, warto zaznaczyć, że jajka zepsute mogły stanowić symbol złego uroku bądź nieszczęścia, które spadło na dane gospodarstwo.

Z czasem, naturalnie, tradycja chrześcijańska "zaadaptowała" pisanki na swoją modłę. Trudno dzisiaj określić, czy znaczenie jajek i pisanek w chrześcijaństwie wyszło od tradycji judaistycznej, rzymskiej, słowiańskiej, czy jeszcze innej. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że podejście do jajek wielkanocnych jest synkretyczną wizją z wielu tradycji z całego świata.

Jajka mają bardzo bogate znaczenie w historii, kulturze i wielu mitologiach. Stanowią one zalążek życia, to z nich powstaje nowe życie, toteż nie dziwota, że zajmują tak istotne miejsce w mitach.

W hinduizmie, według niektórych świętych pism, świat powstał ze złotego jaja. Według innych interpretacji, kosmiczne jajo zostało złożone przez boskiego ptaka, później zaś wykluł się z niego Brahma – Stworzyciel, jedno z trzech oblicz boga wraz z Wisznu (tym, który utrzymuje) i Śiwą (ta, która niszczy).

Egipskie Ogdoady, osiem bóstw połączonych w cztery, pierwotne pary, pływające po praoceanie, zrodziły kosmiczne jajo. Wykluć się miał z niego bóg-stwórca (przypuszczalnie: Ra).

W mitologii greckiej zaś z jajka miała zrodzić się Helena Trojańska i królowa Sparty Klitajmestra, ze związku Zeusa i Ledy.

W Egipcie i Rzymie jajo uważane było za symbol płodności, początku życia i narodzin.

Nie dziwota więc, że najstarsze pisanki, liczące sobie ponad 5000 lat, znaleziono na terenach Asyrii. Warto tutaj dodać, że motywy zdobnicze na jajkach potrafiły się znacząco między sobą różnić, zależnie od okresu jak i kultury.

Pisanki – jajka w mitologii i kulturze

31 marca 2023

Słowiańskie pisanki

Niedługo Wielkanoc, a wraz z nią czas pisanek. Zastanawiasz się może, skąd wzięły się one w kulturze i tradycji słowiańskiej? Czy pochodzą od chrześcijan, a może mają inne źródło? Cóż zaś znaczyło jajko samo w sobie w mitologiach świata, jak i naszej rodzimej? Dowiedz się już teraz!

Polecam odwiedzić:

Mroźna Fjolnmara

Fantastyka grozy Warsil

Sławmy Słowian!

Strona www stworzona w kreatorze WebWave.